Kâbe’ye Giden Kişiye Ne Denir? Felsefi Bir Yolculuğun İzinde
Bir filozof için yolculuk her zaman bir dış mekân hareketi değildir; bazen ruhun kendi içine dönmesi, bazen de anlamın evrende yankılanan bir izini sürmesidir. Kâbe’ye giden kişi – yani “hac” yapan insan – bu anlamda yalnızca bir seyahat eden değil, aynı zamanda varoluşsal bir anlam arayışına çıkan bir yolcudur. Fakat bu basit sorunun, “Kâbe’ye giden kişiye ne denir?” sorusunun ardında, insanın bilgiyle, etikle ve varlıkla kurduğu derin ilişki saklıdır. Bu yazı, işte bu felsefi üçlemenin – etik, epistemoloji ve ontoloji – ışığında bir düşünsel yolculuğa çıkıyor.
Etik Perspektif: Niyetin Saflığı Üzerine
Etik, insan davranışlarının değerini sorgular; iyi ile kötüyü, doğru ile yanlışı birbirinden ayırmaya çalışır. Hac yolculuğu da özünde bir etik eylemdir. Çünkü bu yolculuk, insanın yalnızca bedeniyle değil, kalbiyle de katıldığı bir arınma sürecidir. “Hacı” unvanını alan kişi, sadece bir isimle değil, niyetiyle tanımlanır. Bu noktada sorulması gereken soru şudur: İnsanı hacı yapan şey, Kâbe’ye gitmesi midir, yoksa o yolculuğa yüklediği anlam mı?
Aristoteles’in erdem etiğinde olduğu gibi, eylemin değeri sonucunda değil, niyetin erdeminde gizlidir. Eğer Kâbe’ye gitmek, sadece bir sosyal statü kazanma aracıysa, o zaman etik anlamını yitirir. Ancak eğer bu yolculuk, benliğin arınması, kalbin saflaşması ve başkalarına karşı sorumluluk bilinciyle gerçekleşiyorsa, o zaman “hac” bir etik yükümlülüğe dönüşür. Böylece Kâbe’ye giden kişi, sadece “hac” yapan değil, erdemli bir eylemi bilinçle gerçekleştiren özne olur.
Epistemolojik Perspektif: Bilgi ve İnanç Arasındaki Sınır
Epistemoloji, yani bilgi felsefesi, “Ne biliyoruz?” sorusuyla ilgilenir. Kâbe’ye giden kişi, aslında bilgiyle inanç arasındaki o ince çizgide yürür. Hac ibadeti, bilginin sınırlarında bir deneyimdir: görmeden inanmak ile yaşayarak bilmek arasında bir geçiştir. İnsanın duyusal bilgiyle değil, sezgisel bilgiyle varlığı kavradığı bir hâl…
Bu bağlamda “hac” yalnızca bir dini ritüel değil, aynı zamanda bir bilgi edinme biçimidir. Çünkü orada insan, dünyadaki tüm farklılıkların ötesinde bir birlik duygusunu deneyimler. Renkler, diller, statüler kaybolur; geriye kalan yalnızca insanın özü olur. Bu da bilginin en saf hâline – doğrudan yaşantı bilgisine – ulaşmak demektir. Descartes’ın kuşkucu yaklaşımıyla düşünürsek, hacı kişi dış dünyanın varlığını sorgulamaz; aksine, o varlığın kendisiyle bir olma hâlini yaşar.
Ontolojik Perspektif: Varoluşun Döngüselliği
Ontoloji, yani varlık felsefesi, “Var olmak ne demektir?” sorusuyla ilgilenir. Hac, bu soruya sembolik bir yanıt sunar. Çünkü Kâbe, yalnızca bir mekân değil, varlığın merkezini temsil eden bir anlam alanıdır. Hacı, oraya vardığında aslında dışsal bir merkeze değil, kendi içsel merkezine ulaşır. O an, insanın kendine dönüşünün, yani “varlığın kendi özüne kavuşmasının” bir simgesidir.
Bu bağlamda hacı, ontolojik olarak “dönüşen insan”dır. Yola çıktığında “ben” olan, dönüşte “biz” olur. Çünkü o, artık kendini sadece bireysel bir varlık olarak değil, bütün bir insanlığın parçası olarak görür. Heidegger’in “dasein” kavramıyla ifade ettiği gibi, hacı kişi dünyada olmanın anlamını yeniden tanımlar. Kâbe’ye gitmek, mekânsal bir yolculuk değil, varoluşun anlamına dair bir farkındalık eylemidir.
İnsanın Sonsuz Yolculuğu
Sonuç olarak, Kâbe’ye giden kişiye “hacı” denir; ama bu kelime sadece bir tanım değil, bir varlık hâlidir. Etik olarak arınmanın, epistemolojik olarak bilginin, ontolojik olarak dönüşümün adıdır. Hacı, inancını bilgiyle, bilgisini varlıkla bütünleştiren insandır. Bu yüzden hac yolculuğu, bir son değil, insanın kendine doğru bitmeyen yürüyüşüdür.
Peki, insan gerçekten varlığının merkezine ulaşabilir mi? Yoksa her hac, aslında bir başka başlangıcın adı mıdır? Bu soruların yanıtı belki de her hacının kalbinde gizlidir. Çünkü her yolculuk gibi, bu da bir soruyla başlar ve insanın kendi içinde yankılanan bir sessizlikle son bulur.